Türkiye girişimcilik ekosisteminde Boğaziçi Üniversitesi mezunlarının kurduğu girişimlerin özel bir yeri bulunuyor. Pek çok alanda bulundukları sektörleri derinden etkileyecek değişimlere imza atan ya da başlı başına yeni bir sektörün oluşmasına öncülük eden girişimler, ekosistem için oldukça önemli. Online yemekten e-ticarete, fintech’ten online hizmet sektörüne uzanan girişimlerden Yemeksepeti, Getir, Çiçeksepeti, Armut, Vivense ve Hesapkurdu’nu beraber inceleyelim.
Yemeksepeti, hepimizin günlük hayatında kullandığı kullanıcıları restoranlarla bir araya getiren online yemek uygulaması. 2020 yılı rakamları incelendiğinde platformun 19 milyonu aşkın üyesi ve günlük ortalama 600.000 binden fazla sipariş aldığını görüyoruz. Türkiye’nin ilk milyar TL değerlemesiyle exit yapan firması olan girişim 2001 yılında, Boğaziçi’nden arkadaş olan Nevzat Aydın, Melih Ödemiş, Gökhan Akan ve Cem Nufusi tarafından kuruldu. Türkiye’de erken dönem dijital firmalarından birisi olmasıyla beraber 2015 yılında, Yemeksepeti Delivery Hero’ya $589 milyon (₺1,6 milyar) karşılığında satıldı. Bu exit öncesinde, girişim 2012 yılında General Atlantic tarafından $44 milyon yatırım almıştı. Bu yatırıma yol açan sebepler, yalnızca Türkiye’deki başarılı iş modeli yer almıyordu. Kurucuların 2010 yılında farklı site isimleriyle yurt dışı (Rusya, Yunanistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Suudi Arabistan vb.) operasyonlarına başlamaları, yönetici ekibini potansiyelini açıkça gösteriyordu.
2001’de kurulduktan sonra günlük ilk 1.000 adet siparişi 2004’te, ilk 10.000 siparişi 2007’de almasının ardından European Founders Fund tarafından 2008 yılında ilk yatırımlarını aldılar. Kurulmasının üzerinden 20 yıl geçen platformun Türkiye’deki girişimcilik ekosisteminin oluşturulmasında ve dijital ekonominin öneminin vurgulanmasında oldukça önemli bir yeri bulunuyor.
Getir, market alışverişi, yemek siparişi veya mahalledeki bir mağazadan almak istediklerinizi almaya yarayan ve bu teslimatı dakikalar içerisinde kullanıcıya iletilmesi sağlayan bir platform. Girişim, BiTaksi’nin kurucusu ve bir diğer Boğaziçi mezunu olan Nazım Salur tarafından 2015 yılında kuruldu. İlk kurulduğu zamanki misyonu, kullanıcılara 10 dakika içerisinde ihtiyaç duyulan ürünleri Getir kuryeleriyle iletmekti. Getir, bu hizmetiyle büyük bir taleple karşılaştı ve İstanbul içi kurye ağını genişlettikten sonra 2019 yılında İzmir, Ankara gibi şehirlere açıldı. Online market sektöründeki büyümenin yanında online yemek siparişi pazarına girerek yine aynı yıl Getir Yemek lanse edildi. 2021’e gelindiğinde yerel mağazaların da dijitalle tanışmasını sağlamak ve kullanıcılarına daha fazla seçenek sunmak için Getir Çarşı 2021’de canlıya alındı. Hem operasyon ağının genişlemesi hem farklı sektörlere giriş yapan Getir’in büyüme potansiyeli yatırım fonları tarafından fark edildi. 2020’nin Ocak ayında $38 milyon, 2021’nin Ocak ayında $128 milyon, Mart’ta $300 milyon ve Haziran’da $555 milyon yatırım alarak toplamda $1 milyardan fazla yatırım aldı. Son yatırım turundaki değerlemesi ise $7,5 milyara ulaştı.
Alınan yatırımlarla globale açılma misyonu edinen Getir; Londra, Amsterdam, Berlin, Paris’te operasyonlarına başladı. İspanya’nın hızlı teslimat uygulaması BLOK’u satın almasıyla beraber Barselona, Madrid ve Milano’da hizmet vermeye başlayacak. 2021’nin ikinci yarısında ise Kuzey Amerika pazarına açılmaya hazırlandıklarının altını çizelim. Getir’in girişimcilik ekosistemindeki yeri ise daha farklı çünkü Getir, sadece tek bir sektörle kalmayıp dikey büyümeyi hedefleyen bir platform. Son zamanlarda aldıkları yüksek tutarlı yatırımlar/yaptıkları satın alımlar ve exit yapılmadan globale açılma çabası oldukça önemli.
ÇiçekSepeti, e-ticaret yolculuğuna ilk olarak çiçek ve hediyelik eşya ürünlerinin aynı gün teslimat yapma hedefi ile başladı. 2006 yılında bir başka Boğaziçi mezunu olan Emre Aydın tarafından kuruldu. Bir bakıma ayrıcalıklı ve bir iş modeline odaklanan Çiçeksepeti, 2011 yılında Hummingbird Ventures ve Amazon tarafından yatırım aldı. Pazardaki büyümesini sürdürmek için 2011’de 444Çiçek, 2013’te cicek.com’u ve 2014’te Bonnyfood’u bünyesine kattı. Türkiye pazarında örneğini pek göremediğimiz satın alımları yaparak pazardaki konumunu güçlendirdi. 2016’ya gelindiğinde globale Lolaflora markasıyla açıldı. Lolaflora ile İspanya, Meksika ve Kolombiya’da operasyonları yürütüyor. Çiçek ve hediye eşya pazarında mutlak liderlikten sonra yeni büyüme alanları aramak için Çiçeksepeti, kategori sayısını artırmaya karar verdi. Bununla beraber, daha geniş bir tedarikçi ağıyla çalışmaya başlayarak yeni bir pazaryeri olan firma kendisini e-ticaret pazarında yeniden konumlandırdı.
2018’den itibaren bir dönüşüm içerisinde olan Çiçeksepeti 2021 Nisan ayında Amazon ve Hummingbird Ventures’ın sahip olduğu azınlık hisselerini geri satın aldı. Böylece, firma çoklu ortaklık yapısından tekil bir yapıya geçiş yaptı. Exit’lere veya yatırım alma haberlerine alışkın olduğumuz girişimcilik ekosisteminde, bu hamlenin farklı bir yeri bulunuyor. Çiçeksepeti’nin ekosistem içindeki yeri, belli bir alanda know-how ve pazar hakimiyeti kazandıktan sonra daha fazla büyüme düşüncesiyle devam etmesi açısından kritik. Bir diğer önemli nokta ise doğru satın alımların doğru zamanda yapılması.
Armut, bir online hizmet platformu. Hizmet almak isteyen kullanıcılarla hizmet verenlerin bir araya geldiği ve bir eşleşme algoritmasıyla süreçlerin daha verimli olmasını sağlayan bir yapı. Online dünyada, kullanıcıların bir hizmet almak (temizlik, boyama vb.) istediklerinde, Armut doğrulanmış ve değerlendirilmiş hizmet verenleri kullanıcıya sunuyor. 2011 yılında bir Boğaziçi mezunu olan Başak Taşpınar ve Erol Değim tarafından kurulan Armut, 2014’te $1 milyon, 2016’da $3.2 ve 2019’da $2 milyonla toplamda $6.2 milyon yatırım aldı. 2017 yılında, HomeRun markası ile globale açılan girişim, İngiltere, Romanya, Mısır, Suudi Arabistan, Polonya, Çekya ve Macaristan’da faaliyet gösteriyor. Armut, en çok talebin geldiği ev taşıma işi için RahatTasin.com adlı iştiraki ile kullanıcılarına daha özelleşmiş bir hizmet vermeyi sürdürüyor. Armut’un 2019 rakamları incelendiğinde, 4.000’den fazla kategoride 427.000’i aşkın hizmet verenin olduğu platformda 2.4 milyon talep karşılanmış bulunuyor. 2020’de ise 5 milyon müşteriye ve 670.000’den fazla hizmet verene ulaşıldı.
Her ne kadar Armut’un yüksek tutarlı satın yatırım/değerleme haberleri çıkmasa da platformun oldukça büyük bir potansiyeli bulunuyor. Globaldeki rekabete katılması ve yerel pazardaki liderliği ile Armut, girişimcilik ekosisteminde sürdürülebilir bir iş modelinin örneği olarak gösterilebilir.
Vivense, iç tasarıma yoğunlaşan ve özel tasarımcılarla çalışan bir online dekorasyon platformu. Özel tasarımcılarının oluşturduğu ürünleri web sitesi ve fiziksel showroomlarıyla (53 adet) kullanıcılarına hitap eden girişim, 2013 yılında Boğaziçi mezunu Kemal Erol tarafından kuruldu. Mobilya pazarında pek çok oyuncunun olmasına rağmen Vivense, kullanıcılarına daha eşsiz ve farklı bir deneyim sunuyor. 500’e yakın tedarikçi tarafından üretilen ürünleri, kendi platformunda kullanıcılarına sunan Vivense, uçtan uca bir hizmet sağlamayı hedefliyor. 2015’te $850 bin, 2016’da $5 milyon, 2017’de $8.2 milyon, 2018’de $4.6 milyon ve 2020’de Actera Private Equity tarafından $130 milyonluk yatırımla toplamda $148.6 milyon yatırım aldı. 2020’den önceki yatırımlarını tedarikçi ağını ve lojistik çözümlerini iyileştirmek için kullanırken son yapılan yatırımı globale açılmak için kullanılacağı belirtiliyor. 2021’de Türkiye’deki yapıya benzer (e-ticaret + fiziksel showroom) İngiltere’ye açılmayı ve 2023’e kadar 3 AB ülkesinde olmayı hedefliyor.
Vivense, ekosistem içindeki yeri iş modeli açısından farklılaşıyor. Pazardaki yapı itibariyle, fiziksel mağazacılığı uçtan uca dijital süreçlere entegre ederek gerçekleştiriyor. Ekosistemdeki yaygın dijital algısına farklı bir perspektif katan Vivense’nin global operasyonlarının büyümesiyle, ilerleyen dönemlerde yüksek değerleme haberlerini görmeyi bekliyoruz.
Hesapkurdu, Ömer Paksoy ve Boğaziçi mezunu Onur Tekinturhan tarafından 2010 yılında kuruldu. Kullanıcılarının bankacılık ve sigortacılık ürünleri hakkında daha kolay bilgi edinebileceği ve bu ürünleri kıyaslayabileceği bir platform kurma misyonuyla harekete geçildi. 2017’de ayda 2.5 milyon tekil kullanıcının ziyaret ettiği Hesapkurdu’na NN Group girişimin %18’ine ortak oldu. 2019 yılına gelindiğinde, BHL Group’un yatırımıyla ($4.5 milyon) beraber, Koalay.com ile birleşmeye gidildi. Ayda 4 milyon trafik alan Hesapkurdu, bankacılık sektörü ve fintech ekosistemi için oldukça önemli bir oyuncu olduğunu belirtmekte fayda var.
Kaynak: Crunchbase, Techcrunch, Webrazzi, NTV, Milliyet, Yemeksepeti, Getir, Çiçeksepeti, Armut, Vivense, Hesapkurdu, SimilarWeb
Görsel Kaynak: Unsplash
